شخصیّت‌پردازی دو‌وجهی در شاهنامة فردوسی ( با توجّه به تیپ شخصیّتی دوگانة شیدایی-افسردگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو

2 عضو هیئت علمی گروه ادبیات فارسی دانشگاه گیلان

چکیده

اساطیر و باورهای کهن ایرانی متشکّل از ادیان و کهن‌باورهای اقوام متفاوتی است؛ از اینرو برخی شخصیّت‌های اسطوره‌ای در متون مختلف دارای چهره‌های متفاوت و گاهی متّضاد هستند. در برخورد این آراء مختلف، پیرامون برخی نمادها و شخصیّت‌ها در متون متأخّرتر نوعی حالت دوگانه و دووجهی به وجود آمده است.
فردوسی با آگاهی از موضوع فوق، این تضادها و تفاوت‌ها را دستمایه‌ای برای پردازش شخصیّت‌هایی واقعی‌تر و انسانی‌تر و چهره‌هایی دوگانه کرده است. نگارندگان برآنند تا با اثبات این فرضیه یکی دیگر از ظرفیّت‌ها و توانمندی‌های این اثر بزرگ زبان فارسی را فرا روی مخاطبان خود قرار دهند.
با توجّه به وجود تعداد قابل توجّهی از چهره‌های مهمّ شاهنامه چون افراسیاب، سودابه، ضحاک، کیکاووس و.. که دارای این ویژگی شخصیّت‌پردازی هستند، بررسی و پژوهش در این مورد امری ضروری می‌نماید و دارای اهمّیّت و جذابیّت قابل توجّهی است. بنابراین برای اثبات فرضیة مقاله، شخصیّت افراسیاب تورانی به عنوان نمونه‌ای از این شخصیّت‌پردازی‌های دوگانه در شاهنامة فردوسی، با تیپ شخصیّتی شیدایی- افسردگی (Manic-Depresion) در علم آسیب‌شناسی روانی امروز مورد مقایسه و انطباق قرار می‌گیرد. ضحاک، افراسیاب، سودابه، کیکاووس، هوم، رستم و... چهره‌هایی دوگانه هستند که با کنش‌ها و روحیّات و احساسات دوگانه جلوه‌گر می‌شوند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Dual-Characterization of Mythological Figures in Shahnameh

چکیده [English]

Ferdowsi's Shahnameh is one of the worthwhile letters of Persian language which uncovers its worthy capacity and exclusivity for researchers and critics every day. The authors of the present study with special attention to Ferdowsi different characterization in Shahnameh tried to discover the dual characters. Ancient Iranian mythology and beliefs organized of different religions and ancient beliefs. Hence some mythical characters have different figures and even antithetical personality in literary texts. The interaction of these different views about some of the symbols and characters has created a dual-mode and ambivalent in these texts.
Ferdowsi while being aware of this fact has made a good use of these different figures to make more real and more human characters. The authors intend to focus on this capacity of Shahnameh and present to its readers the worth of dealing with dual characters to manifest human characters in more realistic ways. Considering a good number of important figures such as Afrasiab, Sodabeh, Zahāk, Kaykavous with such dual characters, the authors point out to study them is of noticeable importance to manifestation of Shahnameh to people. They have considered, for example, Afrasiyab as a figure possessing dual character in Ferdowsi`s Shahnameh compared with a person of Manic-depressive personality style in modern psychopathology.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Afrasiyab
  • Manic- depressive
  • Psychology and Shahnameh
  • Characterization in Shahnameh
1- ابن اثیر، عزالدین، (1381)، تاریخ کامل، ترجمۀ سید حسین روحانی، ج. 1، چاپ سوم، چاپ اول 1370، تهران: اساطیر.
2- ابن بلخی، (1384)، فارسنامه، به تصحیح و اهتمام گای لیسترانج و رینولد آلن نیکلسون، تهران: اساطیر.
3- اصفهانی، حمزة بن حسین، (1346)، تاریخ پیامبران و شاهان، ترجمۀ جعفر شعار، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
4- اوستا، (1391)، نگارش جلیل دوستخواه، تهران: مروارید.
5- مینوی خرد، (1354)، ترجمۀ احمد تفضلی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
6- ثعالبی نیشابوری، عبدالملک ابن محمد بن اسمائیل،(1368) غررالاخبار ملوک الفرس، ترجمۀ محمد فضائلی، ج. 1، تهران: قطره.
7- دینوی، ابوحنیفه احمد بن داوود، (1371)، الاخبار الطوال، ترجمۀ محمود مهدوی دامغانی، تهران: نشر نی.
8- روزنهان، دیوید آل و سلیگمن، مارتین. ای. پی، (1385آسیب شناسی، ترجمۀ یحیی سید محمدی، ج. 2، نشر ارسباران.
9- سرکاراتی، بهمن (1385) سایه‌های شکار شده، تهران: طهوری (چاپ اول نشر قطره 1378)
10- شاملو، سعید، (1388)، آسیب شناسی روانی، تهران: رشد.
11- طبری، محمد بن جریر، (1375)، تاریخ طبری، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، ج. 2، چاپ پنجم، چاپ اول 1351تهران: اساطیر.
12- فردوسی، ابوالقاسم، (1373)، شاهنامه، به کوشش و زیر نظرسعید حمیدیان، تهران: قطره.
14- فرنبغ، دادگی (1378)،بندهش، گزارش مهرداد بهار، تهران: توس
13- مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین، (1370)، مروج الذهب، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، ج. 1، چاپ چهارم، چاپ اول 1347، انتشارات علمی و فرهنگی.
14- مقدسی، مطهّر بن طاهر، (1349)، آفرینش و تاریخ، ترجمۀ محمد رضا شفیعی کدکنی، ج. 3، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
15- هالجین، ریچارد. پی و کراس ویتبور، سوزان، (1388)، آسیب شناسی روانی، ترجمۀ یحیی سید محمدی، تهران: روان.
 
 
مقالات:
1- آیدنلو، سجاد (1382)، «سرشت اساطیری افراسیاب»، فصلنامه پژوهش های ادبی، سال اول (2)، پاییز و زمستان، ص 36-7.
2- مزداپور، کتایون (1376) «الهۀ برکت بر سریر خاک»، ماهنامه زنان، شماره 35، ص 57.
 
منابع اینترنتی:
1- تبیان، سرخوشی یا مانیا، [دسترسی 9 مهر 1392] <http://tebyan.net/manik/newindex.aspx>