بررسی موضوعات غنایی در منظومه حماسی عاشقانه سام نامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری

2 عضو هیات علمی/ دانشگاه اصفهان

چکیده

    
چکیده
در تقسیم‌بندی شعر از لحاظ محتوا و عوامل درونی، با چهار گونة حماسی، غنایی، تعلیمی و نمایشی رو به رو هستیم. این تقسیم‌بندی بدین معنی نیست که یک اثر ادبی به‌طور کامل به یک گونة خاصّ تعلّق دارد زیرا در آثار ادبی، گونه‌های شعر با یکدیگر تداخل دارند. به دیگر سخن یک اثر غنایی می‌تواند دارای بخش‌های حماسی باشد و در یک اثر حماسی می‌توان نشانه‌هایی از شعر تعلیمی یا غنایی دید.
حماسه هیچ گاه از جنبه های غنایی تهی نبوده است. بویژه منظومة سام‌نامه که از آثار دورة سبک عراقی در ادب فارسی است و جنبة عاشقانة آن بسیار پر رنگ می‌نماید. در بررسی این منظومه، دوازده موضوع غنایی از جمله : شکوائیه، مرثیه، نیایش‌نامه،  ساقی‌نامه و مغنّی‌نامه، سوگند، مفاخره و ... شناسایی شده است. در اغلب این موضوعات غنایی، زبان و لحن حماسی رعایت نشده است. به دیگر سخن، این منظومه دارای وحدت لحن نیست. همچنین بسامد بسیار برخی از گونه‌های غنایی، متأثّر از اوضاع اجتماعی زمان سرایش منظومه یعنی روزگار استیلای مغول است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of Lyrical Themes in Sam Nameh

نویسندگان [English]

  • Kooroush Manouchehri 1
  • Ali Asghar Babasafari 2
1 phD Candidate
2
چکیده [English]

Categorizing poem by content, results in four literary genres that are epic, lyric, didactic and dramatic. It does not mean that these genres are pure literary genres as they have been integrated with each other. In other words, a lyrical work can have epical parts, and an epical work can mix with didactic or lyrical themes.
Epic poems are not devoid of lyrical themes, especially, Sam Nameh that belongs to the Iraqi era, and its romantic aspect is very dominant. In this study, lyrical themes such as love story, oath, hymn, elegy, panegyric, complaint, anacreontic verse, boasting poem, etc have been presented.
In these lyrical themes, the epical tone and antiquity of the language are not considere:. As  Sam Nameh does not have unity of tone, and the  frequency of most of lyrical themes is under the social influence of Mongol's dominant era.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sam Nameh
  • Khajukermani
  • epic
  • Lyric
الف)کتاب ها
1- امامی، نصرالله، (1369)، مرثیه سرایی در ادبیّات فارسی، اهواز، نشر جهاد دانشگاهی.
2- امیری خراسانی، احمد، (1383)، مفاخره در شعر فارسی، کرمان، نشر دار-الهدی.
3- بابا‌صفری، علی‌اصغر و دیگران، (1390)، بر بلندای سخن، چاپ دوم، اصفهان، انتشارات دانشگاه علوم پزشکی اصفهان.
4- برزگر، حسین، (1381)، « سوگندنامه»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
5- بصیر مژدهی، سامیه، (1381)، « ساقی نامه»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم ، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
6- جوان، مریم، (1381)، « نیایش نامه»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
7- حاکمی، اسماعیل، (1386)، تحقیق دربارة ادبیّات غنایی ایران، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
8- خواجوی کرمانی، ابو العطا محمود بن علی، (1386)، سام نامه، تصحیح میترا مهرآبادی، تهران، انتشارات دنیای کتاب.
9- داد، سیما، (1387)،  فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ چهارم ، تهران، انتشارات مروارید.
10- دادبه، اصغر، (1381)، « بث الشکوی »،دایرة المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، انتشارات بنیاد  دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
11- دبیرسیاقی، محمد،(1374)، پیشگامان شعر فارسی، چاپ چهارم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
12- دهخدا، علی اکبر، (1377)،  لغت نامه، چاپ دوم ، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
13- ربیعیان، محمد رضا، (1381)، «طنز»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
14- ـــــــــــــــــــــــــ.، (1381 )، «نعت»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
15- رزمجو، حسین، (1370)،  انواع ادبی، چاپ سوم، مشهد، انتشارات آستان قدس.
16- رستگار فسایی، منصور، (1380)، انواع شعر فارسی، چاپ دوم ، شیراز، انتشارات نوید شیراز.
17- رضایی، احترام، (1388)،  ساقی نامه در شعر فارسی، تهران، انتشارات امیر کبیر.
18- زرین‌کوب، عبدالحسین، (1346)، شعر بی‌دروغ، شعر بی‌نقاب، تهران، انتشارات کتابخانة سنایی.
19- ساندارز، ن ،ک، (1388)،  حماسة گیلگمش، ترجمه محمد اسماعیل فلزی،  چاپ سوم، تهران، انتشارات هیر مند.
20- سّرامی، قدمعلی، (1375)، «بث الشکوی»، دانشنامة جهان اسلام، زیر نظر سید مصطفی میر سلیم، ج دوم، چاپ دوم ، تهران، ناشر بنیاد دایرة المعارف اسلامی.
22- سّرامی، قدمعلی ، (1372 ب)، مفلس کیمیا فروش، تهران، انتشارات سخن.
23- شمیسا، سیروس، (1389)،  انواع ادبی، ویرایش چهارم، چاپ چهارم ، تهران، انتشارات میترا.
24- صفا، ذبیح الله، (1369)، حماسه سرایی در ایران، چاپ پنجم ، تهران، امیر کبیر.
25- صفا، ذبیح الله، (1379)، تاریخ ادبیّات در ایران، ج دوم، تلخیص سید محمد ترابی، چاپ دوازدهم، تهران، انتشارات فردوس.
26- صفوی، کورش، (1381)، « نوستالژی»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
27- عباسپور، هومن، (1381)، «شعر غنایی»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
28- فردوسی، ابوالقاسم، (1382)،  شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان، دورة چهار جلدی، چاپ ششم، تهران، نشره قطره.
29 – فرشید‌ورد،خسرو، (1363)، دربارة ادبیّات و نقد ادبی، تهران، انتشارات امیر‌کبیر.
30- مقدسی، مهناز، (1381)، « مدح »، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
31- مؤتمن، زین العابدین، (1364)،  شعر و ادب فارسی،  چاپ دوم ، تهران، انتشارات زرین.
32- نیکوبخت، ناصر، (1380)،  هجو در شعر فارسی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
33- یاحقی، محمد جعفر، (1384)، « بث الشکوی»، دانشنامه زبان و ادب فارسی، به سرپرستی اسماعیل سعادت، تهران، ناشر  فرهنگستان زبان و ادب فارسی.      
ب)مقالات
1- شفیعی‌کدکنی، محمد‌رضا، (1372الف)، « انواع ادبی و شعر فارسی »، رشد آموزش ادب فارسی، شماره 32و 33 .
ج)منابع لاتین                                                                                                     
1- www.merriam-webster.com [Accessed 18 Jun 2012
الف)کتاب ها
1- امامی، نصرالله، (1369)، مرثیه سرایی در ادبیّات فارسی، اهواز، نشر جهاد دانشگاهی.
2- امیری خراسانی، احمد، (1383)، مفاخره در شعر فارسی، کرمان، نشر دار-الهدی.
3- بابا‌صفری، علی‌اصغر و دیگران، (1390)، بر بلندای سخن، چاپ دوم، اصفهان، انتشارات دانشگاه علوم پزشکی اصفهان.
4- برزگر، حسین، (1381)، « سوگندنامه»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
5- بصیر مژدهی، سامیه، (1381)، « ساقی نامه»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم ، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
6- جوان، مریم، (1381)، « نیایش نامه»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
7- حاکمی، اسماعیل، (1386)، تحقیق دربارة ادبیّات غنایی ایران، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
8- خواجوی کرمانی، ابو العطا محمود بن علی، (1386)، سام نامه، تصحیح میترا مهرآبادی، تهران، انتشارات دنیای کتاب.
9- داد، سیما، (1387)،  فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ چهارم ، تهران، انتشارات مروارید.
10- دادبه، اصغر، (1381)، « بث الشکوی »،دایرة المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، انتشارات بنیاد  دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
11- دبیرسیاقی، محمد،(1374)، پیشگامان شعر فارسی، چاپ چهارم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
12- دهخدا، علی اکبر، (1377)،  لغت نامه، چاپ دوم ، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
13- ربیعیان، محمد رضا، (1381)، «طنز»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
14- ـــــــــــــــــــــــــ.، (1381 )، «نعت»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
15- رزمجو، حسین، (1370)،  انواع ادبی، چاپ سوم، مشهد، انتشارات آستان قدس.
16- رستگار فسایی، منصور، (1380)، انواع شعر فارسی، چاپ دوم ، شیراز، انتشارات نوید شیراز.
17- رضایی، احترام، (1388)،  ساقی نامه در شعر فارسی، تهران، انتشارات امیر کبیر.
18- زرین‌کوب، عبدالحسین، (1346)، شعر بی‌دروغ، شعر بی‌نقاب، تهران، انتشارات کتابخانة سنایی.
19- ساندارز، ن ،ک، (1388)،  حماسة گیلگمش، ترجمه محمد اسماعیل فلزی،  چاپ سوم، تهران، انتشارات هیر مند.
20- سّرامی، قدمعلی، (1375)، «بث الشکوی»، دانشنامة جهان اسلام، زیر نظر سید مصطفی میر سلیم، ج دوم، چاپ دوم ، تهران، ناشر بنیاد دایرة المعارف اسلامی.
22- سّرامی، قدمعلی ، (1372 ب)، مفلس کیمیا فروش، تهران، انتشارات سخن.
23- شمیسا، سیروس، (1389)،  انواع ادبی، ویرایش چهارم، چاپ چهارم ، تهران، انتشارات میترا.
24- صفا، ذبیح الله، (1369)، حماسه سرایی در ایران، چاپ پنجم ، تهران، امیر کبیر.
25- صفا، ذبیح الله، (1379)، تاریخ ادبیّات در ایران، ج دوم، تلخیص سید محمد ترابی، چاپ دوازدهم، تهران، انتشارات فردوس.
26- صفوی، کورش، (1381)، « نوستالژی»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
27- عباسپور، هومن، (1381)، «شعر غنایی»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
28- فردوسی، ابوالقاسم، (1382)،  شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان، دورة چهار جلدی، چاپ ششم، تهران، نشره قطره.
29 – فرشید‌ورد،خسرو، (1363)، دربارة ادبیّات و نقد ادبی، تهران، انتشارات امیر‌کبیر.
30- مقدسی، مهناز، (1381)، « مدح »، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
31- مؤتمن، زین العابدین، (1364)،  شعر و ادب فارسی،  چاپ دوم ، تهران، انتشارات زرین.
32- نیکوبخت، ناصر، (1380)،  هجو در شعر فارسی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
33- یاحقی، محمد جعفر، (1384)، « بث الشکوی»، دانشنامه زبان و ادب فارسی، به سرپرستی اسماعیل سعادت، تهران، ناشر  فرهنگستان زبان و ادب فارسی.      
ب)مقالات
1- شفیعی‌کدکنی، محمد‌رضا، (1372الف)، « انواع ادبی و شعر فارسی »، رشد آموزش ادب فارسی، شماره 32و 33 .
ج)منابع لاتین                                                                                                     
1- www.merriam-webster.com [Accessed 18 Jun 2012
الف)کتاب ها
1- امامی، نصرالله، (1369)، مرثیه سرایی در ادبیّات فارسی، اهواز، نشر جهاد دانشگاهی.
2- امیری خراسانی، احمد، (1383)، مفاخره در شعر فارسی، کرمان، نشر دار-الهدی.
3- بابا‌صفری، علی‌اصغر و دیگران، (1390)، بر بلندای سخن، چاپ دوم، اصفهان، انتشارات دانشگاه علوم پزشکی اصفهان.
4- برزگر، حسین، (1381)، « سوگندنامه»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
5- بصیر مژدهی، سامیه، (1381)، « ساقی نامه»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم ، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
6- جوان، مریم، (1381)، « نیایش نامه»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
7- حاکمی، اسماعیل، (1386)، تحقیق دربارة ادبیّات غنایی ایران، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
8- خواجوی کرمانی، ابو العطا محمود بن علی، (1386)، سام نامه، تصحیح میترا مهرآبادی، تهران، انتشارات دنیای کتاب.
9- داد، سیما، (1387)،  فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ چهارم ، تهران، انتشارات مروارید.
10- دادبه، اصغر، (1381)، « بث الشکوی »،دایرة المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، انتشارات بنیاد  دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
11- دبیرسیاقی، محمد،(1374)، پیشگامان شعر فارسی، چاپ چهارم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
12- دهخدا، علی اکبر، (1377)،  لغت نامه، چاپ دوم ، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
13- ربیعیان، محمد رضا، (1381)، «طنز»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
14- ـــــــــــــــــــــــــ.، (1381 )، «نعت»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
15- رزمجو، حسین، (1370)،  انواع ادبی، چاپ سوم، مشهد، انتشارات آستان قدس.
16- رستگار فسایی، منصور، (1380)، انواع شعر فارسی، چاپ دوم ، شیراز، انتشارات نوید شیراز.
17- رضایی، احترام، (1388)،  ساقی نامه در شعر فارسی، تهران، انتشارات امیر کبیر.
18- زرین‌کوب، عبدالحسین، (1346)، شعر بی‌دروغ، شعر بی‌نقاب، تهران، انتشارات کتابخانة سنایی.
19- ساندارز، ن ،ک، (1388)،  حماسة گیلگمش، ترجمه محمد اسماعیل فلزی،  چاپ سوم، تهران، انتشارات هیر مند.
20- سّرامی، قدمعلی، (1375)، «بث الشکوی»، دانشنامة جهان اسلام، زیر نظر سید مصطفی میر سلیم، ج دوم، چاپ دوم ، تهران، ناشر بنیاد دایرة المعارف اسلامی.
22- سّرامی، قدمعلی ، (1372 ب)، مفلس کیمیا فروش، تهران، انتشارات سخن.
23- شمیسا، سیروس، (1389)،  انواع ادبی، ویرایش چهارم، چاپ چهارم ، تهران، انتشارات میترا.
24- صفا، ذبیح الله، (1369)، حماسه سرایی در ایران، چاپ پنجم ، تهران، امیر کبیر.
25- صفا، ذبیح الله، (1379)، تاریخ ادبیّات در ایران، ج دوم، تلخیص سید محمد ترابی، چاپ دوازدهم، تهران، انتشارات فردوس.
26- صفوی، کورش، (1381)، « نوستالژی»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
27- عباسپور، هومن، (1381)، «شعر غنایی»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
28- فردوسی، ابوالقاسم، (1382)،  شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان، دورة چهار جلدی، چاپ ششم، تهران، نشره قطره.
29 – فرشید‌ورد،خسرو، (1363)، دربارة ادبیّات و نقد ادبی، تهران، انتشارات امیر‌کبیر.
30- مقدسی، مهناز، (1381)، « مدح »، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
31- مؤتمن، زین العابدین، (1364)،  شعر و ادب فارسی،  چاپ دوم ، تهران، انتشارات زرین.
32- نیکوبخت، ناصر، (1380)،  هجو در شعر فارسی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
33- یاحقی، محمد جعفر، (1384)، « بث الشکوی»، دانشنامه زبان و ادب فارسی، به سرپرستی اسماعیل سعادت، تهران، ناشر  فرهنگستان زبان و ادب فارسی.      
ب)مقالات
1- شفیعی‌کدکنی، محمد‌رضا، (1372الف)، « انواع ادبی و شعر فارسی »، رشد آموزش ادب فارسی، شماره 32و 33 .
ج)منابع لاتین                                                                                                     
1- www.merriam-webster.com [Accessed 18 Jun 2012
الف)کتاب ها
1- امامی، نصرالله، (1369)، مرثیه سرایی در ادبیّات فارسی، اهواز، نشر جهاد دانشگاهی.
2- امیری خراسانی، احمد، (1383)، مفاخره در شعر فارسی، کرمان، نشر دار-الهدی.
3- بابا‌صفری، علی‌اصغر و دیگران، (1390)، بر بلندای سخن، چاپ دوم، اصفهان، انتشارات دانشگاه علوم پزشکی اصفهان.
4- برزگر، حسین، (1381)، « سوگندنامه»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
5- بصیر مژدهی، سامیه، (1381)، « ساقی نامه»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم ، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
6- جوان، مریم، (1381)، « نیایش نامه»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
7- حاکمی، اسماعیل، (1386)، تحقیق دربارة ادبیّات غنایی ایران، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
8- خواجوی کرمانی، ابو العطا محمود بن علی، (1386)، سام نامه، تصحیح میترا مهرآبادی، تهران، انتشارات دنیای کتاب.
9- داد، سیما، (1387)،  فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ چهارم ، تهران، انتشارات مروارید.
10- دادبه، اصغر، (1381)، « بث الشکوی »،دایرة المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، انتشارات بنیاد  دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
11- دبیرسیاقی، محمد،(1374)، پیشگامان شعر فارسی، چاپ چهارم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
12- دهخدا، علی اکبر، (1377)،  لغت نامه، چاپ دوم ، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
13- ربیعیان، محمد رضا، (1381)، «طنز»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
14- ـــــــــــــــــــــــــ.، (1381 )، «نعت»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
15- رزمجو، حسین، (1370)،  انواع ادبی، چاپ سوم، مشهد، انتشارات آستان قدس.
16- رستگار فسایی، منصور، (1380)، انواع شعر فارسی، چاپ دوم ، شیراز، انتشارات نوید شیراز.
17- رضایی، احترام، (1388)،  ساقی نامه در شعر فارسی، تهران، انتشارات امیر کبیر.
18- زرین‌کوب، عبدالحسین، (1346)، شعر بی‌دروغ، شعر بی‌نقاب، تهران، انتشارات کتابخانة سنایی.
19- ساندارز، ن ،ک، (1388)،  حماسة گیلگمش، ترجمه محمد اسماعیل فلزی،  چاپ سوم، تهران، انتشارات هیر مند.
20- سّرامی، قدمعلی، (1375)، «بث الشکوی»، دانشنامة جهان اسلام، زیر نظر سید مصطفی میر سلیم، ج دوم، چاپ دوم ، تهران، ناشر بنیاد دایرة المعارف اسلامی.
22- سّرامی، قدمعلی ، (1372 ب)، مفلس کیمیا فروش، تهران، انتشارات سخن.
23- شمیسا، سیروس، (1389)،  انواع ادبی، ویرایش چهارم، چاپ چهارم ، تهران، انتشارات میترا.
24- صفا، ذبیح الله، (1369)، حماسه سرایی در ایران، چاپ پنجم ، تهران، امیر کبیر.
25- صفا، ذبیح الله، (1379)، تاریخ ادبیّات در ایران، ج دوم، تلخیص سید محمد ترابی، چاپ دوازدهم، تهران، انتشارات فردوس.
26- صفوی، کورش، (1381)، « نوستالژی»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
27- عباسپور، هومن، (1381)، «شعر غنایی»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
28- فردوسی، ابوالقاسم، (1382)،  شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان، دورة چهار جلدی، چاپ ششم، تهران، نشره قطره.
29 – فرشید‌ورد،خسرو، (1363)، دربارة ادبیّات و نقد ادبی، تهران، انتشارات امیر‌کبیر.
30- مقدسی، مهناز، (1381)، « مدح »، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
31- مؤتمن، زین العابدین، (1364)،  شعر و ادب فارسی،  چاپ دوم ، تهران، انتشارات زرین.
32- نیکوبخت، ناصر، (1380)،  هجو در شعر فارسی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
33- یاحقی، محمد جعفر، (1384)، « بث الشکوی»، دانشنامه زبان و ادب فارسی، به سرپرستی اسماعیل سعادت، تهران، ناشر  فرهنگستان زبان و ادب فارسی.      
ب)مقالات
1- شفیعی‌کدکنی، محمد‌رضا، (1372الف)، « انواع ادبی و شعر فارسی »، رشد آموزش ادب فارسی، شماره 32و 33 .
ج)منابع لاتین                                                                                                     
1- www.merriam-webster.com [Accessed 18 Jun 2012
الف)کتاب ها
1- امامی، نصرالله، (1369)، مرثیه سرایی در ادبیّات فارسی، اهواز، نشر جهاد دانشگاهی.
2- امیری خراسانی، احمد، (1383)، مفاخره در شعر فارسی، کرمان، نشر دار-الهدی.
3- بابا‌صفری، علی‌اصغر و دیگران، (1390)، بر بلندای سخن، چاپ دوم، اصفهان، انتشارات دانشگاه علوم پزشکی اصفهان.
4- برزگر، حسین، (1381)، « سوگندنامه»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
5- بصیر مژدهی، سامیه، (1381)، « ساقی نامه»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم ، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
6- جوان، مریم، (1381)، « نیایش نامه»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
7- حاکمی، اسماعیل، (1386)، تحقیق دربارة ادبیّات غنایی ایران، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
8- خواجوی کرمانی، ابو العطا محمود بن علی، (1386)، سام نامه، تصحیح میترا مهرآبادی، تهران، انتشارات دنیای کتاب.
9- داد، سیما، (1387)،  فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ چهارم ، تهران، انتشارات مروارید.
10- دادبه، اصغر، (1381)، « بث الشکوی »،دایرة المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، انتشارات بنیاد  دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
11- دبیرسیاقی، محمد،(1374)، پیشگامان شعر فارسی، چاپ چهارم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
12- دهخدا، علی اکبر، (1377)،  لغت نامه، چاپ دوم ، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
13- ربیعیان، محمد رضا، (1381)، «طنز»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
14- ـــــــــــــــــــــــــ.، (1381 )، «نعت»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
15- رزمجو، حسین، (1370)،  انواع ادبی، چاپ سوم، مشهد، انتشارات آستان قدس.
16- رستگار فسایی، منصور، (1380)، انواع شعر فارسی، چاپ دوم ، شیراز، انتشارات نوید شیراز.
17- رضایی، احترام، (1388)،  ساقی نامه در شعر فارسی، تهران، انتشارات امیر کبیر.
18- زرین‌کوب، عبدالحسین، (1346)، شعر بی‌دروغ، شعر بی‌نقاب، تهران، انتشارات کتابخانة سنایی.
19- ساندارز، ن ،ک، (1388)،  حماسة گیلگمش، ترجمه محمد اسماعیل فلزی،  چاپ سوم، تهران، انتشارات هیر مند.
20- سّرامی، قدمعلی، (1375)، «بث الشکوی»، دانشنامة جهان اسلام، زیر نظر سید مصطفی میر سلیم، ج دوم، چاپ دوم ، تهران، ناشر بنیاد دایرة المعارف اسلامی.
22- سّرامی، قدمعلی ، (1372 ب)، مفلس کیمیا فروش، تهران، انتشارات سخن.
23- شمیسا، سیروس، (1389)،  انواع ادبی، ویرایش چهارم، چاپ چهارم ، تهران، انتشارات میترا.
24- صفا، ذبیح الله، (1369)، حماسه سرایی در ایران، چاپ پنجم ، تهران، امیر کبیر.
25- صفا، ذبیح الله، (1379)، تاریخ ادبیّات در ایران، ج دوم، تلخیص سید محمد ترابی، چاپ دوازدهم، تهران، انتشارات فردوس.
26- صفوی، کورش، (1381)، « نوستالژی»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
27- عباسپور، هومن، (1381)، «شعر غنایی»، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
28- فردوسی، ابوالقاسم، (1382)،  شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان، دورة چهار جلدی، چاپ ششم، تهران، نشره قطره.
29 – فرشید‌ورد،خسرو، (1363)، دربارة ادبیّات و نقد ادبی، تهران، انتشارات امیر‌کبیر.
30- مقدسی، مهناز، (1381)، « مدح »، فرهنگنامة ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
31- مؤتمن، زین العابدین، (1364)،  شعر و ادب فارسی،  چاپ دوم ، تهران، انتشارات زرین.
32- نیکوبخت، ناصر، (1380)،  هجو در شعر فارسی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
33- یاحقی، محمد جعفر، (1384)، « بث الشکوی»، دانشنامه زبان و ادب فارسی، به سرپرستی اسماعیل سعادت، تهران، ناشر  فرهنگستان زبان و ادب فارسی.      
ب)مقالات
1- شفیعی‌کدکنی، محمد‌رضا، (1372الف)، « انواع ادبی و شعر فارسی »، رشد آموزش ادب فارسی، شماره 32و 33 .
ج)منابع لاتین                                                                                                     
1- www.merriam-webster.com [Accessed 18 Jun 2012