تحلیل داستان رستم و شغاد بر اساس مربع ایدئولوژیک ون­دایک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

در این نوشتار، داستان رستم و شغاد از شاهنامه در چهارچوب «تحلیل گفتمان انتقادی از دیدگاه ون­دایک» بررسی می­شود. پس از طرح مسأله و بیان پیشینة تحقیق، «رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی» را به طور کلی و رویکرد ون­دایک را در تحلیل گفتمان انتقادی به­طور خاص معرّفی کرده­ایم. این بخش، مبنای نظری تحلیل ما را پیش روی خوانندگان قرار می­دهد. در ادامه، ضمن گزارش کوتاه داستان و از طریق تحلیل مؤلفه­های گفتمان­مدار موجود در متن، نشان داده­ایم که تدوین­کنندگان روایت شغاد، با بهره­گیری از راه­کارهای گفتمانی سعی کرده­اند خطاهای «خودی­ها» را فروکاهند و عیب­های «دیگری» را برجسته کنند. در مقابل، نکات مثبت و قابل دفاع «دیگری» را کم­رنگ کنند و نکات مثبت «خودی­ها» را در چشم مخاطب برجسته سازند . این همان چیزی است که در نظریة ون­دایک «مربع ایدئولوژیک» نامیده می­شود؛ مربعی که باعث می­شود بخشی از واقعیت و حقیقت در متن و کلام نادیده گرفته شود و یا به صورت تحریف­شده به مخاطب منتقل شود. ما می­توانیم با استفاده از نظریة تحلیل گفتمان بسیاری از روایت­های ادب کلاسیک را بازخوانی کنیم و بدین ترتیب به خواننده فرصت دهیم تا از زاویة دیگری به روایت­ها بنگرد؛ این مقاله پیش و بیش از هر چیز کوششی است در این راستا. 
 





کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Critical Discourse Analysis of the Story of “Rostam and Shaqad” based on Van Dijk’s Ideological Square

نویسندگان [English]

  • Zahra Hamedi shirvan
  • s.mehdi Zarghani
ph.D Ferdowsi Mashhad University
چکیده [English]

In this paper the story of “Rostam and Shaqad’  fromShahnameh, the masterpiece of Persian epic poetry, is analyzed on the basis of Van Dijk’s method of Critical discourse analysis (CDA). After the statement of the problem and the review of literature, CDA is introduced briefly and then Van Dijk’s method is represented in details. This part presents the theoretical structure of our analysis. Then along with a short review of the story, we have shown that the producer of this story has tried to understate the ingroup faults and negative points and the outgroup positive points and overstate outgroup faults and ingroup positive points by means of different discursive structures in the text. These strategies are called the ideological square by Teun Van Dijk. This ideological square shows that some part of reality in the texts can be ignored or falsified. Many of the classic Literature stories can be analyzed and reread by CDA approaches and this allows the addressees to look at and read back the stories from different viewpoints. This is also the goal fallowed in this paper.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Critical discourse analysis
  • Shahnameh
  • Ferdowsi
  • Ideology
  • Racism
  • Ideological square

مراجع

الف-کتابها
1ـ تمام ابیات بر اساس چاپ جلال خالقی مطلق است.
2ـ فردوسی، ابوالقاسم، (1389)، شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، دفتر پنجم، چاپ سوم، تهران: 1389
3ـ کوشا، منصور و محمّدرضا شمس(1384)، «مسأله انرژی هسته­ای ایران در خبرهای بریتانیا، بررسی نقادانه خبرها» ، مجله زبانشناسی کاربردی، شهریور 1384; 8(2)صص141 ـ 107 .
4ـ میلز ، سارا (1382) ، گفتمان، ترجمه فتاح محمّدی ، تهران : انتشارات هزاره سوم.
 
ب- مقالات
1- سلطانی, علی­اصغر و احسان شاقاسمی (1389) ، « آیا این مرد به بمب اتم دست پیدامی‌کند؟ (نگاهی به بازنمایی مناقشات اتمی ایران در مطبوعاتآمریکا)» ، مجله جهانی رسانه، شماره 10 ، پاییز 1389.
2ـ عموزاده مهدیرجی، محمّد و دیگران (1390)، «تحلیل گفتمان انتقادی از عناوین خبری»، مجله مطالعات ترجمه، پاییز 1390، 9(35)صص22 ـ 5 .
3- غیاثیان، مریم­سادات (1386) ، بازنمایی «ما» و «آنها» ، تصویر مسلمانان و سفیدپوستان در نشریات غرب پس از یازدهم سپتامبر 2001 » ، مجله رسانه، سال هجدهم، شماره 4 صص 213 ـ 205.
4ـ قبول، احسان و محمّد جعفر یاحقی(1388)،« شخصیّت­شناسی شغاد در شاهنامه»،مجله جستارهای ادبی، شماره 164صص 81-65.
 
ج- منابع لاتین
1-Fairclough, Norman (1992) , Discourse and Social change , Polity : London
2-Richardson, John E (2007), Analyzing Newspapers: An Approach from Critical Discourse Analysis, Palgrave Publishing: New York
3-Van Dijk, Teun A. (1993) "Principles of Critical Discourse Analysis", in Van Dijk, Teun A, Studies in Critical Discourse Analysis, special issue of discourse and society, 4(2): 249 – 283
5-Van Dijk. T (1995) Ideological Discourse Analysis , in New Courant (English Dept, University of Helsinki), 4 (1995): 135-161. Special issue Interdisciplinary approaches to Discourse Analysis, ed. by Eija Ventola and Anna Solin
6-Van Dijk, Teun A. (1998), Ideology, a Multidisciplinary Approach, Sage Publications: London
7-Van Dijk, Teun A. (2000), Ideology and Discourse, a Multidisciplinary Introduction, PamperFabra University press, Barcelona
8-Van Dijk, Teun A. (2001), ² Multidisciplinary CDA: a plea for diversity ² in Wodak, Ruth, Mayer, Michael, Methods of Critical Discourse Analysis, SAGE Publications Ltd: London: 95 – 121
9-Wodak, Ruth (2001),²what is CDA about? A Summary of its History, Important Concepts and its Developments² in Wodak. R, Mayer.M. Methods of Critical Discourse Analysis, London: SAGE Publications Ltd: 1 – 13
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار