برررسی تطبیقی داستان زندگی بهرام گور در جوامع الحکایات و منابع برجسته تاریخی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

2 گروه زبان و ادبیات فارسی ، دانشگاه سمنان ،سمنان ، ایران

10.29252/kavosh.2025.21940.3602

چکیده

پژوهش حاضر به بررسی داستان‌های بهرام پنجم ساسانی، ملقب به بهرام گور در کتاب جوامع ­الحکایات عوفی اختصاص دارد. کتاب جوامع ­الحکایات یکی از کتاب‌های معتبر زبان فارسی است که به خاطر حجم زیاد آن، کم‌تر به آن پرداخته شده است. بنابراین برای آن‌که نشان­ دهیم داستان­ هایی که در جوامع­ الحکایات درباره بهرام گور آمده دارای چه اشتراکات و اختلافاتی با منابع تاریخی دسته اول است، به مقایسۀ داستان‌ها با چهار منبع مهم عربی و فارسی؛ یعنی تاریخ طبری، تاریخ بلعمی، تاریخ ثعالبی و همچنین شاهنامه (و چند منبع دیگر) می ­پردازیم. به نظر می‌رسد داستان‌های بهرام در جوامع­ الحکایات بر روایت تاریخی معتبر بنا شده و این روایت تاریخی معتبر مأخذ اصلی آن هاست و عوفی توانسته است با کاهش یا افزایش، روایتی نو بیافریند. نتایج مقایسۀ روایت عوفی با کتاب­های تاریخی نشانگر آن است که بعضی از داستان­های بهرام گور در منابع تاریخی مذکور وجود ندارد یا عوفی به سادگی از آن‌ها گذشته است و هدف اصلی او پرداختن به شخصیت بهرام گور به‌عنوان شخصیتی برجسته و افسانه­­ای است. گفتنی است که برخی از داستان­ها و روایات درخصوص بهرام گور، تنها در جوامع­الحکایات آمده است و کتاب­های معتبر تاریخی دیگر، به آن‌ها اشاره نداشته ­اند. شیوۀما در این پژوهش، بررسی تحلیلی تک­تک داستان­ ها و پرداختن به وجوه اشتراک و اختلاف آن‌ها است. روش به کار گرفته در این پژوهش، شیوۀ تحلیلی-کتابخانه ­ای است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Bahram-e Gur's Life in Jawame al-Hekayat and Canonical Historical Sources

نویسندگان [English]

  • Zahra Arab ameri 1
  • ali mohammad shahsani 2
1 Department of Persian Language and Literature, Semnan University, Semnan, Iran
2 Department of Persian Language and Literature, Semnan University, Semnan, Iran
چکیده [English]

The present research is devoted to the investigation of the stories of Sassanid Bahram V, nicknamed Bahram-e Gur, in the book Awfi's Tales of the Societies. Jawame ’Al-Hikayat is one of the reliable books of Persian language, which has been insufficiently discussed due to its large volume. Therefore, in order to show the similarities and differences between the stories in the narrative societies and the historical sources, we will compare the stories with four important Persian and Islamic sources (Tabari History, Bal’ami History, Tha’labi History, and Shahnameh). It seems that the main source of Bahram's stories is based on historical narratives. Also, Awfi has been able to create a new narrative by reducing or increasing it. The results of comparing Awfi's narrative with historical books show that some of Bahram-e Gur's stories are not found in the mentioned historical sources, or Awfi has simply rejected them just to deal with the character of Bahram-e Gur as a positive character. It should be mentioned that some narrations about Bahram-e Gur have only appeared in legends, and authentic historical books have not mentioned them. Our method in this research is to analyze individual stories and deal with their commonalities and differences.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bahram-e Gur
  • Jawame al-Hekayat
  • Tarikh Tabari
  • Tarikh Bal'ami
  • Tarikh Tha'lebi

مراجع

  1. الف) کتاب‌ها

    1. ابن اثیر، علی بن ابی الکرم(1374) تاریخ کامل، ترجمة محمد حسین روحانی، تهران.
    2. ابن اثیر، علی بن ابی الکرم (1385)، اخبار ایران از کامل ابن اثیر، ترجمة محمد ابراهیم باستانی پاریزی. چ3. تهران، علم.
    3. ابن خلدون، عبد­­الرحمن بن محمد( 1383)، تاریخ ابن خلدون، ترجمة عبدالمحمد آیتی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    4. ابن مسکویه، احمد بن محمد (1373)، تجارب الامم فی اخبار ملوک العرب و العجم، به کوشش رضا انزابی نژاد و یحیی کلانتری، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد.
    5. بری، مایکل(1385)، تفسیر مایکل بری بر هفت­پیکر نظامی، ترجمۀ جلال علوی نیا، تهران، نشر نی.
    6. بلعمی، ابوعلی (1341)، تاریخ بلعمی، تصحیح ملک الشعرا بهار. به کوشش محمد پروین گنابادی. تهران، دانشگاه تهران.
    7. بهار، محمد تقی(1375)، سبک شناسی، تهران، امیر کبیر.
    8. بی نام، (1383)، مجمل التواریخ والقصص، به تصحیح ملک الشعرا بهار، تهران، دنیای کتاب.
    9. ثعالبی، ابومنصور عبدالملک بن محمد (1368)، تاریخ ثعالبی مشهور به غرر اخبار ملوک الفرس و سیرهم، ترجمه­ی محمد فضایلی. تهران، نقره.
    10. دریایی، تورج(1399) امپراتوری ساسانی، ترجمۀ خشایار بهاری، تهران، فرزان­روز.
    11. دینوری، ابوحنیفه احمد بن داود (1371)، اخبار الطوال، ترجمۀ محمود مهدوی دامغانی، چ4. تهران، نی.
    12. شیپمان، کلاوس( 1384) مبانی تاریخ ساسانیان، ترجمة کیکاوس جهانداری، تهران، فرزان­فر.
    13. صفا، ذبیح الله (1371)، تاریخ ادبیات در ایران، تهران، انتشارات فردوس.
    14. طبری، محمد بن جریر (1375)، تاریخ طبری، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده. چ5. تهران، اساطیر.
    15. عوفی، محمّد بن محمّد(1383)، جوامع­ الحکایات و لوامع­ الرّوایات، مقابله و تصحیح: امیربانو مصفا (کریمی)، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
    16. فردوسی، ابوالقاسم(1386) شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق، تهران، دایرۀ­المعارف بزرگ اسلامی.
    17. فردوسی، ابوالقاسم (1373)، شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان(از روی چاپ مسکو)، تهران، قطره.
    18. کریستن سن، آرتور امانوئل ( 1385)، ایران در زمان ساسانیان، ترجمۀ رشید یاسمی. تهران، صدای معاصر.
    19. مسعودی، ابوالحسن علی(1365)، مروج الذهب، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
    20. مقدسی، مطهر بن طاهر(1386)، آفرینش و تاریخ، ترجمة محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران، آگاه.
    21. نظام الملک، ابوعلی حسن طوسی (1369)، سیاست نامه، تصحیح عباس اقبال. چ 2. تهران، اساطیر.
    22. نظامی (1363)، هفت پیکر، تصحیح وحید دستگردی، تهران، علمی.
    23. نظامی، الیاس(1380) هفت­ پیکر، تصحیح حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران، قطره.
    24. یعقوبی، احمد بن اسحاق (1382)، تاریخ یعقوبی، ترجمۀ محمد ابراهیم آیتی، چ 9، تهران، علمی و فرهنگی.

    ب) مقالات

    1. آیدنلو، سجاد(1395) «غیبت بهرام گور(بررسی مضمونی حماسی- اساطیری در روایات پایان زندگی بهرام پنجم ساسانی)»، نشریه­ی شعرپژوهی، شماره 28، صص 60-27.
    2. اخوان اقدم، ندا( 1385)، «مقایسه­ی روایاتی چند از سلسله­ی ساسانیان در شاهنامه ومنابع تاریخی»، پژوهش نامه علوم انسانی، شماره 51، صص 10-1.
    3. بی نام (1359)، «آیین نامه­ های پهلوی و آثار باقیمانده­ آن­ها در مآخذ عربی»، الدراسات الادبیّه، صیف و خریف1959، السنه الاُولی، العدد 2و3، صص 123-109.
    4. حسن زاده دستجردی، افسانه(1391)، «نقد و تحلیل مقایسه­ای منطق داستان بهرام گور در شاهنامه و متون تاریخی قدیم«، پژوهشنامۀ نقد ادبی، دوره 1، شماره 2، صص 146-127.
    5. حسینی، مریم (1399)، «آبشخورهای تاریخی روایت نظامی در نظم هفت ­پیکر(مقایسۀ تطبیقی داستان بهرام گور در روایت فردوسی، طبری، ثعالبی، نظام الملک، مقدسی، ابن اثیر و نظامی با توجه به افزوده ­های هنرمندانۀ نظامی به داستان تاریخی)»، متن پژوهی ادبی، شماره 83، صص 37-7.
    6. علوی، مریم، پروین دخت مشهور و محمد فاضلی(1401)، « بررسی تطابق در بخش تاریخی شاهنامه از نظر رویکرد ساختار گرایانه استروس( مطالعه­  موردی داستان بهرام گور، خسرو انوشیروان و بهمن)»، بهار ادب، شماره 80، صص 229-213.
    7. غضنفر علی ورانیچ، محمد(1385)، «اهمیت جوامع الحکایات عوفی از نظر داستانی»، دانش( مرکز تحقیقات ایران و پاکستان)، شماره 86، صص 166-157
    8. محجوب، محمد جعفر(1361) «گور بهرام ­گور» ، ایران­نامه، زمستان 61، شماره2، صص 163-147.
    9. نیکویی، علی رضا، بهزاد برکت و معصومه غیوری(1394)، «بازنگری روایات تاریخی یزدگرد اول و بهرام پنجم با تأکید بر تحلیل انتقادی گفتمان»، نشریه ادب پژوهی، شماره­ی 31، صص 38-9.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار