واکاوی اشعار عربی در بختیارنامه(لمعة السراج لحضرة التاج)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد دانشگاه یزد

10.29252/kavosh.2025.20813.3510

چکیده

«لمعة السِّراج لِحَضرةِ التّاج» یک بازنویسی از داستان روزگار ساسانیان «بختیار نامه»، در اواخر قرن ششم یا اوایل قرن هفتم هجری است که نویسندة آن  ناشناس است. قصه، حکایت از گرفتاری­ های یک شاهزاده دارد که محسود ده تن از وزیران پدر افتاده و پادشاه در صدد قتل اوست. او در ده شب با بیان ده قصة جذاب، شاه را سرگرم کرده، مرگ خود را به تأخیر می ­اندازد. هدف قصّه ­ها تبیین دیدگاه­ های اخلاقی است که با نثری متکلّف نوشته شده و سرشار از ابیات عربی است. بعضی از ابیات به واقعه­ای تاریخی مربوط می­شوند که نویسنده، آن را برای تأیید مدّعا می­ آورد و تعدادی از آن­ ها در جایگاه تمثیل برای پند و اندرز ذکر شده است. در این مقاله سعی بر این است که صحت و سقم ابیات عربی و ترجمه آن ها با مشخص کردن شاعر و دوره او و ارتباط معنایی و بلاغی آن ابیات با نثر داستانی، مشخص شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of Arabic Verses of Bakhtiarnameh (Lamat' Al-Seraj Le- Hazrat Al-Taj)

نویسنده [English]

  • Mohammad Reza Najjarian
Professor of Yazd University
چکیده [English]

Lamat' Al-Seraj Le-Hazrat Al-Taj" is a redrafting  of the Sassanid era story "Bakhtiar Nameh" in the late 6th  or early 7th century A. H., the author of which has remained unknown. The story recounts the plights of a prince, who has been kidnapped by ten of his father's ministers, and also planned to be executed by the king. For ten nights, he kept entertaining the king by telling ten fascinating stories and so delaying his murder. The purpose of the stories in this work is to elucidate moral views, which is composed with complex prose and is full of Arabic verses. Some of the verses are related to a historical event that the author often brings to confirm a claim, and some of them are mentioned serving as an allegory aimed for advice. In this article, an attempt is made to determine the authenticity of the Arabic verses and their translations by identifying their original poet and his era as well as the semantic and rhetorical relationship between those verses and the fictional prose.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Lam'at al-Seraj
  • Bakhtiarinameh
  • Arabic Rhyme
  • prose of the 6th Century A. H
  • Comparative literature

مراجع

  1. الف) کتاب ­ها

    1. الآلوسی، محمود شکری (1304)، بلوغ الأرب فی معرفة أحوال العرب، بیروت-لبنان، دار الکتاب العلمیة.
    2. ابن المعتز، ابوالعباس عبدالله (2004 م.)،دیوان، شرح مجید طراد، بیروت، دارالکتب العربی.
    3. أبو تمام، دیوان (1414) شرح الخطیب التبریزی، بیروت، دارالکتاب العربی.
    4. البغدادی، (١٩٩٨م.) خزانة الأدب، الجزء: ٨ ، قاهره ،چاپ عبدالسلام محمد هارون.
    5. ثعالبی، عبدالملک بن محمد (1420)، یتیمه الدهر 6 جلد، بیروت – لبنان، دار الکتب العلمیة.
    6. دهخدا، علی اکبر(1377)، لغت نامه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

    7.سنائی،ابوالمجد مجدودبن آدم(1329)،حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه،به تصحیح مدرس رضوی،تهران،چاپخانه سپهر

    1. شمیسا، سیروس(1402)، سبک شناسی شعر، تهران، انتشارات میترا.
    2. فروخ، عمر(۱۹۸۴م.)، تاریخ الأدب العربی، الطبعة الخامسة، بیروت، دارالعلم للملایین.
    3. لمعة السّراج لحضرة التّاج (بختیارنامه)، (1376)، تصحیح محمد روشن، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.

    ب) مقالات

    1. تندکی، خدیجه و علی تسنیمی (1396)، «بختیارنامه و نقد سبک‌شناسانۀ آن»، پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی ، ش 28، صص 11 - 37
    2. حسینی، مریم (1386)، «مقایسۀ تطبیقی حکایت‌های هندی- ایرانی در ادب کلاسیک فارسی» زن در توسعه و سیاست، ش18، صص29- 56.
    3. حسینی سروری، نجمه (1398)، «مقایسۀ سندبادنامه و بختیارنامه از نظر الگوی مشارکت‌کنندگان روایت»، متن شناسی ادب فارسی، دوره 11، شماره پیاپی 41 ،صص 89- 108.
    4. حکیم آذر، محمد (1394)، «سبک و ساختار لمعة ‌السراج لحضرة ‌التاج»، پژوهش‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی، ش 19، صص51- 80.
    5. رستمی، فرزاد (1398)، «بررسی و تحلیل شخصیت زن در سه اثر سندباد نامه، سمک عیار و بختیارنامه بر اساس نقد زن گرایانه (فمینیستی)»،مطالعات زبان و ادبیات غنایی، سال9، ش 30 ، صص45 – 54.
    6. شهاب، علی (1367)، «نقد کتاب: بختیار نامه (لمعة السراج لحضرة التاج) به تصحیح محمد روشن، تهران، کلک، ش 14، صص 370 – 371.
    7. محمدی، داود و فراست دژداه (1397)، «بررسی عناصر داستان در کتاب بختیارنامه»، اولین همایش بین المللی زبان و ادبیات فارسی، صص 1-19.

    ج) پایان­نامه­ ها

    1. برزگر ماهر، زینب (1389)، تحلیل روان‌شناختی ویژگی‌های زنان در ادبیات کلاسیک با‌تکیه‌بر کتاب‌های کلیله و دمنه، مرزبان‌نامه، بختیار‌نامه و سندبادنامه، پایان‌نامۀ کارشناسی­ ارشد، به راهنمایی محمد یاوری، دانشگاه محقق اردبیلی.
    2. تندکی، خدیجه (1394)، بررسی عناصر داستانی در بختیارنامه، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، به راهنمایی علی تسنیمی، دانشگاه حکیم سبزواری.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار