نقدِ فاجعۀ زندگی در رمان چشم‌هایش از بزرگ علوی بر پایۀ روان‌کاوی زیگموند فروید

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز. اهواز. ایران

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز. اهواز. ایران

3 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز،اهواز. ایران.

10.29252/kavosh.2024.20844.3502

چکیده

فاجعه، بلا و مصیبتی دانسته شده که عوارض آن جبران­نشدنی است. از این ­رو نقد آن برای جلوگیری و آگاهی از بروز دوباره چنین واقعه­ای برای جوامع از ضروریات است. به همین دلیل ما نیز با روشی تحلیلی- توصیفی به نقد فاجعه در رمان چشم­هایش از بزرگ علوی بر اساس روان­کاوی زیگموند فروید پرداخته­ایم تا به چرایی و چگونگی رفتار استاد ماکان و فرنگیس و بالطبع فاجعه­ ای که در این رمان رقم می ­خورد، پاسخ دهیم. از این­رو با توجه به اصطلاحات مهم فروید یعنی خود، فراخود و نهاد مسائلی همچون روان‌زخم، سرکوبی، انتقال، واپس­رانی، روان‌رنجوری، اعمال نشانگر و ... بررسی گردید. نتایج پژوهش حاکی از آن است که رفتارهای فرنگیس و استاد ماکان اعمالی نشانگر و تصادفی و گویای روان‌زخمی است که تشدید و منجر به رفتاری هیستریک که نشان از تکانه‌های واپس‌رانی­ دارد، در آنان شده است. ویرانگری ناخودآگاه از دریچة چشم‌های فرنگیس فاجعۀ زندگی ماکان را رقم می­زند و او را به قاتلی جنسانی تبدیل می‌کند. در کل در این رمان، ما با برساخت دو شکل از دنیای فانتزی و غیرحقیقی روبه­روایم: دنیای سیاست و مبارزه و دنیای هنر. بهترین شخصیّت دنیای سیاست، ماکان و بهترین آفریدۀ هنری، تابلو چشم‌هایش است. البته باید دانست که در ژرف‌ساخت (ناخودآگاه) روایت، این دو، سبب فاجعه در زندگی شده‌اند؛ زیرا دنیای ماکان دنیای سیاست و قدرت است با ابزاری چون نقاشی و جهان فرنگیس، جهان عشق است؛ جهانی که از سوی جامعۀ سیاست­ زده خلعِ سلاح شده است.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The study of the Tragedy of Life in Bozorg Alavi’s Chashmhaiash Based on Psychoanalysis of Sigmund Freud

نویسندگان [English]

  • somayyeh adinevand 1
  • parvin golizadeh 2
  • mokhtar ebrahimi 3
1 Ph.D. student of Persian language and literature at Shahid Chamran University, Ahvaz. Ahvaz Iran
2 Associate Professor of Persian Language and Literature at Shahid Chamran University of Ahvaz.Ahvaz. iran
3 Associate Professor of Persian Language and Literature at Shahid Chamran University of Ahvaz.Ahvaz. iran
چکیده [English]

Tragedy is a catastrophe and disaster which its side effects are irreparable. Therefore, its criticism for social awareness and prevention of reoccurrence of such events is of paramount importance. Hence, this essay deals with tragedy in Bozorg Alavi’s Cheshmhaiash in terms of analytical-descriptive methodology based on Sigmund Freud’s Psychology in orde to respond to why and how of the manner of professor Makan and Farangis and related tragedy in this novel. Based on significant vocabularies of Freud, following issues have been discussed: such as ego, superego and id such as trauma, suppression, transition, repression, neurosis and marker actions and so on. The results of study delineate that behavior of Farangis and professor Makan seem to be marker actions and haphazard. It represents an intensified trauma which gives rise to their hysteric behavior which signifies impulses of repression. Unconscious destruction from the angle of Farangis leads to the tragedy of Makan’s life and turns him to a gender murderer. In this novel, rebuilding of both fantasy and unreal worlds are represented: the world of politics and fighting and the world of art. The archetype of the world of politics is Makan and the best artistic creation is the portrait of her eyes. In the deep structure (unconscious) of the narrative, these two are the causes of the tragedy in life, because the world of Makan is politics and power with instruments such as painting; in addition, the world of Farangis is love; this world has been marginalized by the politicized society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bozorg Alavi
  • the Novel Chashmhaiash
  • Psychanalysis
  • Freud
  • the Criticism of Tragedy

مراجع

  1. الف) کتاب­ها

    1. بزرگ علوی، سیّد مجتبی (1401)، چشم‌هایش، چاپ پنجاهم، تهران: نگاه.
    2. جونز، ارنست و رولان دالبی‌یز (1350)، فروید و اصول روانکاوی، ترجمة هاشم رضی، تهران: آسیا.
    3. دهخدا، علی­ اکبر (1377)، لغت­نامه، زیر نظر محمّد معین و سیدجعفر شهیدی، تهران: دانشگاه تهران.
    4. شریعت کاشانی، علی (1392)، روان­کاوی و ادبیات و هنر از فروید تا ژاک دریدا، تهران: نظر.
    5. شولتز، دوان پی و سیدنی اِلن شولتز (1389)، نظریه­ های شخصّیت، ترجمة یحیی سیدمحمدی، چاپ هفدهم، تهران: ویرایش.
    6. عابدین، علیرضا و الهام شوقی­ نیا (1390)، تشخیص و درمان اختلال شخصیّت مرزی از دیدگاه روان­ پویایی، تهران: قطره.
    7. فروید، زیگموند (1402الف)، کودکی را می‌زنند(گزیده‌ای از مقالات بالینی روان‌کاوی فروید)، ترجمۀ مهدی حبیب‌زاده، چاپ هشتم، تهران: نی.
    8. ــــــــــــــ (1402ب)، نظریه‌هایی درباب جنسیّت در دوران کودکی، ترجمه سیدسپهر هاشمیان و شبنم رزاقی‌خامنه، چاپ سوم، تهران: قطره.
    9. ــــــــــــــ (1401الف)، توتم و تابو، ترجمۀ محمدعلی خنجی، چاپ ششم، تهران: نگاه.
    10. ــــــــــــــ (1401ب)، چرا جنگ؟ نامه‌نگاری آلبرت آینشتاین و زیگموند فروید، تدوین و ترجمۀ خسرو ناقد، چاپ سوم، تهران: نی.
    11. ــــــــــــــ (1401ج)، زنانگی، ترجمۀ سعیده امینی کاشانی، چاپ سوم، تهران: نگاه.
    12. ــــــــــــــ (1401د)، فراسوی اصل لذت، ترجمۀ محمّد هوشمند ویژه، چاپ چهارم، تهران: هما.
    13. ــــــــــــــ (1401ﻫ)، کاربرد روان‌کاوی در نقد ادبی: هفت اثر از فروید دربارة ادبیات، ترجمۀ حسین پاینده، چاپ پنجم، تهران: مروارید.
    14. ــــــــــــــ (1400الف)، پنج گفتار دربارۀ روان‌کاوی، ترجمۀ حسن صفوی، چاپ چهارم، تهران: جامی.
    15. ــــــــــــــ (1400ب)، جستارهایی دربارۀ تکوین بیماری‌های روانی، ترجمۀ مهدی حبیب‌زاده، تهران: نگاه.
    16. ــــــــــــــ (1400ج)، نظریه روان‌کاوی: هفت رساله از زیگموند فروید، ترجمۀ حسین پاینده، چاپ پنجم، تهران: مروارید.
    17. ــــــــــــــ (1399)، آسیب‌شناسی روانیِ زندگی روزمره، ترجمۀ بنیامین مرادی، چاپ چهارم، تهران: مصدق.
    18. ــــــــــــــ (1392)، تمدّن و ناخشنودی­ های آن، ترجمة خسرو همایون­ پور، چاپ سوم، تهران:‌ امیرکبیر.
    19. ــــــــــــــ (بی‌تا)، روان‌شناسی، ترجمة مهدی افشار، تهران: کاویان.
    20. میرعابدینی، حسن (1377)، صد سال داستان‌نویسی در ایران، تهران: چشمه.
    21. یاوری، حورا (1387)، روان­کاوی و ادبیات: دو متن، دو انسان، دو جهان: از بهرام گور تا راوی بوف کور، تهران: سخن.

    ب) مقالات

    1. حسن پورآلاشتی، حسین و سهراب منصور لکورج (1387)، «درونمایه­ های سیاسی- اجتماعی رمان چشم‌هایش»، پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی، دورة 8، شمارة 2، صص 157-170.
    2. حیدری‌‌زاده، نگین؛ سید رحیم موسوی نیا و بهنوش اخوان (1394)، «زن در ادبیّات از تروما (روان‌زخم) به خودشناسی رسیدن»، فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، سال 6، شمارة 24، صص 67-79.
    3. فروید، زیگموند (1382)، «رئوس نظریة روان­کاوی»، ترجمة حسین پاینده، ارغنون، شمارة 22، صص 1-74.
    4. ـــــــــــــ (1373)، «خود و نهاد»، ترجمۀ حسین پاینده، ارغنون، شمارة 3، صص 229-252.
    5. قسمتی تبریزی، علی (1392)، «حادثه و فاجعه: بررسی تحوّل خطرات و جبران آن­ها»، دانشنامة حقوق اقتصادی، دورة 20، شمارة 3، صص 80-108.
    6. کریمیان، فرزانه و شکیبا ذاکرحسینی (1400)، «چشم­انداز نقد جامعه ­شناختی فرانسه و کاربرد آن بر رمان چشم­هایش»، پژوهش­های زبان و ترجمة فرانسه، دورة 4، شمارة 1، صص 23-44.

    ج) پایان‌نامه

    1. مردانی بهلولی، حسین (1391)، بررسی مفهوم عشق و سیاست در رمان چشم­هایش از بزرگ علوی، پایان­نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی مرادعلی واعظی، دانشگاه بیرجند، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.

     

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار