تحلیل عناصر داستانی در هفت گنبدنظامی گنجوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشچوی دکتری دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) قزوین

2 استادیار دانشگاه تهران

چکیده


شناختن اندیشه‌های اخلاقی و تعلیمی بزرگان ادبی جز با مطالعه آثار به جا مانده از آنان امکان‌پذیرنیست. اندیشه‌های بزرگان ادبی و شعرا، گاه در پرده نثر نمایان است و گاه در میان نظم. نثر یا نظم، گاه شکل داستانی به خود می‌گیرد. نظامی گنجوی یکی از برترین داستان سرایان منظوم بازبانی پویا و تصویری است. هنر داستان پردازی نظامی در  هفت پیکر و برجسته‌ترین بخش آن هفت گنبد، جلوه‌ای بی‌بدیل دارد. در این مقاله کوشش شده است ضمن ارائۀ تعاریف روشن و جامع از عناصر داستانی، با شیوۀ توصیفی - تحلیلی قواعد حاکم بر ساختار قصّه‌های هفت گنبد بررسی گردد. برای تحقق این هدف، ابتدا به بیان ویژگی‌های زبان داستانی نظامی و سپس به معرفی مختصر هفت پیکر و شخصیّت بهرام پرداخته شده است. آنگاه با تعریفی کوتاه از عناصر داستان، هریک از قصّه‌های هفت گنبد بر اساس عناصر داستانی نظیر پیرنگ، صحنه‌پردازی، درون مایه، شخصیّت، لحن و حقیقت مانندی تحلیل و از نظر فنی ارزش‌گذاری شده است. این مقاله بر اساس تحلیل عناصر برجسته داستانی، می‌دارد که نظامی در داستان‌نویسی از سنت قصّه در قصّه گفتن بهره می‌برد و برای تازگی بخشیدن به داستان خویش، از شگرد صحنه‌پردازی‌های پویا، توصیفات بیرونی حیرت‌انگیز و گره‌افکنی‌های متعدد در پیرنگ استفاده کرده است. در دیگر عناصر، داستان‌های نظامی عموماَ از ویژگیهای قصّه‌های کهن برخوردار است.
 
 
 



کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Fiction Elements in Nezami’s Haft_Gonbad

نویسندگان [English]

  • Yousof Golparvar 1
  • M.Hosein Mohammadi 2
1 phD student of Qazvin University
2 assistant professor of Tehran University
چکیده [English]


Recognition of ethical and educational thoughts of the nobles of literature is
impossible unless we study their works. The thoughts of nobles of literature and
poets appears sometimes in the veil of prose and sometimes within verse poetry
and prose take th
e form of fiction occasionally .One of the most outstanding verse
fabulists(storytellers)is Nezami
-
e
-
Ganjavi with a dynamic and figurative language.
Nezami’s art of storytelling glamorizes in Haft
-
Pekar and the most outstanding
part of it Haft
-
Gonbad . So
in order to become familiar with these educations and
access to the manner of storytelling and techniques of Nezami’s storytelling and his
unique methods, in this article while presenting clear and comprehensive definition
of the fictional elements ,effort
have been made to investigate rules governing the
structure of stories of Haft
-
Gonbad with a descriptive

analytic procedure. To
achieve the goal ,first we express characteristics of Nezami’s fictional language
and then we introduce briefly Haft
-
Peykar an
d the personality (character)of
Bahram. Then with a short definition of fictional elements ,each of the stories of
Haft
-
Gonbad of the basis of fiction of fictional elements such as plot, scenery,
theme, character, theme, tone and factuality has been analyz
ed and evaluated in
regard to technical value .
Finally ,at the end of article on the basis of analysis of outstanding fictional
elements it has been stated that Nezami had been using tradition of story in
narrating for fiction writing and for the purpose
of renovating his story he used
dynamic scenery, marvelous external description and numerous Knotting in the
plot. With respect to other elements, Nezami’s stories have the characteristics of
ancient stories generally.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nezami
  • Haft - peykar
  • Bahra m
  • Haft - Gonbad
  • Fictional elements
 منابع و مآخذ
کتابها
1- ثروت، منصور، (1370)،گنجینۀ حکمت درآثار نظامی، تهران، انتشارات امیرکبیر.
2- داد، سیما، (1371)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران، مروارید.
3- حمیدیان، سعید، (1373)، آرمان شهر زیبایی(گفتارهایی در شیوۀ بیان نظامی)، تهران، نشر قطره.  
4- حنیف، محمد، (1384)، راز و رمز‌های داستان نویسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات مدرسه
5- زرین کوب، عبدالحسین، (1372)، پیر گنجه در جستجوی ناکجاآباد، تهران، نشر سخن
6- شمیسا، سیروس، (1375)، انواع ادبی، چاپ چهارم، تهران، انتشارات نگاه.
7- شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1350)، صور خیال در شعر فارسی، تهران، انتشارات نیل.
8- لئونارد، بیشاب، (1374)، درسهایی دربارۀ داستان نویسی، ترجمه کاوه دهگان، چاپ چهارم، نشر زلال.
9- مبارز و دیگران، زندگی و اندیشه نظامی، انتشارات توس، چاپ دوم، تهران،1360.
10- محمودی بختیاری، علیقلی، (1376)، هفت نگار در هفت تالار، تهران، موسسه انتشارات عطایی.
11- مستور، مصطفی، (1379)، مبانی داستان کوتاه، تهران، مرکز نشر.
12- معین، محمد، (1384)، تحلیل هفت پیکر نظامی، تهران، نشر معین.
13- میرصادقی، جمال، (1388)، عناصر داستان، چاپ ششم، تهران، انتشارات سخن.
14- ------------، (1383)، داستان و ادبیّات، تهران، انتشارات آیۀ مهر.
15- ----------- و میمنت میرصادقی، (1377)، واژه‌نامه هنر داستان نویسی، تهران، کتاب مهناز.
16- نظامی، الیاس بن یوسف، (1384)، خمسه نظامی، تصحیح وحید دستگردی، به اهتمام پرویز بابایی، چاپ پنجم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
17- یونسی، ابراهیم، (1384)، هنر داستان نویسی، چاپ هشتم، تهران، انتشارات نگاه.
مقالات
1- آیت اللهی، سیدحبیب الله و خبری، محمدعلی و طاووسی، محمودو لزگی، سیدحبیب الله، «تحلیل عناصر داستانی قصّه حضرت یوسف در قرآن کریم »، پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، شماره هشتم، بهار و تابستان 1386، صص20-1.
2- جعفری قریه علی، حمید، «اسلوب داستان پردازی نظامی‌در هفت پیکر»، مجله دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان،سال ششم، شماره بیست، زمستان 86، صص74-55.
3- رضی، احمد و مهدیه، فیض، «تحلیل عناصر داستانی در قصّه‌های مقالات شمس تبریزی »، پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، شماره ششم، بهار و تابستان 1385، صص68-51.
4- عباسی، سکینه، «بررسی قصّه ماهان از هفت پیکر نظامی»، نامۀ پارسی، سال دهم، شمارۀ چهارم، زمستان 1384، صص31-13.
5- غلامی‌نژاد، محمدعلی و محمد تقوی و محمد براتی، «بررسی تطبیقی شخصیّت بهرام در شاهنامه و هفت پیکر»، مجلۀ دانشکده ادبیّات و علوم انسانی مشهد، شمارۀ 158، پاییز 1386،صص117-136.
6- فرقدانی، کبرا، «بهرام گور در شاهنامه فردوسی و هفت پیکر نظامی»، مجله فرهنگی و ادبی بخارا، شماره 10 و 11، مهرماه 1382، صص51-47.