تحلیل گذرایی از گفتمان فردوسی با رویکرد نقش‌گرایی: شواهدی از گفتار رستم در مواجهه با دو سپاه ایران و توران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه آموزشی زبان و ادبیات، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

2 استادیار گروه آموزشی زبان و ادبیات، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

3 دانش آموختۀ کارشناسی ارشد آموزش زبان فارسی، دانشگاه فرهنگیان کرمان.

10.29252/kavosh.2022.16859.3087

چکیده

پژوهش پیش‌‌‌رو به مطالعۀ نظام گذرایی در گفتمان فردوسی در‌ مواجهۀ رستم با دو سپاه ایران و توران از منظر نقش‌گرایی نظام‌مند هالیدی و متسین (Halliday and Matthiessen, 2014) می‌پردازد تا نوع فرآیندها، مشارکان و عناصر پیرامونی و فراونی آن ها و نیز سبک گفتمان فوق را تعیین کند. در ‌این ‌راستا، تحلیلِ 195 بند از شاهنامۀ فردوسی نشان داد که نوع فرآیندها، مشارکان، عناصر پیرامونی و نیز فراوانی آن ها در گفتمان فردوسی متفاوت از یکدیگر هستند، حال ‌آن که نوع و فراوانی آن ها در گفتار رستم خطاب به سپاه ایران تفاوتی با نوع و فراوانی آن ها در گفتار وی در خطاب ‌به سپاه توران ندارد. در این گفتمان، از هر سه فرآیند اصلی و پیرامونی استفاده شده است. فرآیند رابطه‌ای بیشترین و فرآیند رفتاری کمترین فراوانی را دارند. بازنمایی فرآیندهای مادی و ذهنی توسط فرآیند رابطه‌ای، توجیه‌گر فراوانی غالب این فرآیند در‌ مقایسه ‌با سایر فرآیندهاست. فرآیند ذهنی ادراکی در مقایسه ‌با فرآیندهای ذهنیِ شناختی، تمنایی و عاطفی فراوانی بیشتری دارد. نزدیکی ماهیت رفتاری و مشخصه‌ای فرآیند رفتاری با فرآیندهای ذهنی، مادی و کلامی توجیه‌گر کم‌رخدادبودن این فرآیند در گفتمان فردوسی و بازنمایی آن از‌طریق این فرآیندهاست. سپاه ایران بیشتر با فرآیند نقلی خنثی و سپاه توران با فرآیند تأکیدی خطاب شده است. رخداد بیشتر عناصر پیرامونی موقعیت و حالت و مشارکان مُدرک، مسند، مسندالیه، شناسه، شناخته، عامل و گوینده، از دیگر مشخصه‌های این گفتمان محسوب می‌شوند. ارائه شواهد قابل درک، مشارکان و عناصر پیرامونی، به‌کار‌بردن اسامی خاص و فراوانی غالب فرآیندها به‌صورت زمان گذشته همراه ‌با شناسه اول شخص تأییدی ‌بر سبک روایتی-توصیفی گفتمان حماسی فردوسی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Transitivity Analysis of Ferdowsi's Discourse based on Functional Approach: Evidence from Rostam's speech Facing Iran and Turan's Armies

نویسندگان [English]

  • mousa Ghonchepour 1
  • Zahra Iranmanesh 2
  • Batul Razi 3
1 Assistant Professor of Language and Literature Department, Farhangian University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor of Language and Literature Department, Farhangian University, Tehran, Iran.
3 M.A. in Persian Language teaching, Farhangian University of Kerman
چکیده [English]

This article studies the transitivity system of Ferdowsi's discourse while Rostam faces the armies of Iran and Turan based on systemic functional grammar of Halliday and Matthiessen (2014) to identify its style. In this regard, the analysis of 195 clauses derived from 155 couplets of Ferdowsi's Shahname revealed that types of processes, participants and circumstances and their frequencies in Ferdowsi,s discourse are different from each other while their type and frequencies in Rostam's speech that addresses Iranian army was not different from Turani's army. The relational process possessed the highest and the behavioral one held the least frequency. The representation of mental and material processes by relational process justifies the higher frequency of relational process compared to the others. Mental clauses showed that the perceptive type had higher frequency compare to cognitive, desiderative and emotive types. The nature similarity of behavior process with mental, material and verbal processes justifies the lower frequency of this process so that it is represented through these processes. Iran's army was addressed by neutral quoting process while the Turan's was addressed through indicating one. In addition, the type and frequency of identified, identifier, carrier, attribute, agent, sensor and sayer participants, as well as the type and frequency of the location and manner circumstantial elements are of other characteristics of this discourse. The concrete evidence of processes, participants, circumstances, using proper nouns and the higher frequency of processes accompanying with past form and the first person confirm the narrative-descriptive style of this discourse.

کلیدواژه‌ها [English]

  • functionalism
  • transitivity
  • ideational
  • process
  • participants

مراجع

  1. الف) کتاب­ها

    1. جوینی، عزیزالله (1387). شاهنامه (کتاب حکیم ابوالقاسم فردوسی از دستنویس موزۀ فلورانس)، جلد سوم. چاپ چهارم. انتشارات دانشگاه تهران.

    ب) مقاله­ ها

    1. ایشانی، طاهره و نرگس نظیف (1394). «بررسی و تحلیل سبک­شناختی فعل در غزل­های تعلیمی سعدی با رویکرد زبان­شناسی نقش‌گرا»، پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی، سال هفتم، شماره 25، صص 116-91.
    2. پور‌نام‍داریان، تقی و طاهره ایشانی (1389). «تحلیل انسجام و پیوستگی در غزلی از حافظ با رویکرد زبان­شناسی نقش‌گرا»، زبان و ادبیات فارسی، سال 18، شماره67، صص43-7.
    3. صفایی، مژگان؛ سیّدمحمّدرضا عادل؛ محمود رمضان‌زاده لک (1396). «بررسی و تحلیل فرآیندهای فرانقش اندیشگانی در شعر «کسی که مثل هیچ کس نیست» اثر فروغ فرخزاد در چارچوب نظریۀ نقش­گرای هلیدی»، شعر پژوهی (بوستان ادب)، دوره 9، شماره 2، صص 120-97.
    4. فضائلی، سیّده­ مریم و شیما ابراهیمی (1393). «تحلیل سبک‌شناختی داستان هفت‌خوان رستم شاهنامه در چارچوب دستور نقش­گرای نظام‌مند هلیدی»، فصلنامة مطالعات زبان و گویش­های غرب ایران، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه رازی کرمانشاه، سال اوّل، شمارة 4، صص 142-119.
    5. فلاح، غلامعلی؛ فردوس آقاگل‌زاده؛ حمید عبداللهیان و زینب زرهانی (1398). «بررسی راهبردهای ایدئولوژیکی شاهنامه در تولید گفتمان برتری ایرانیان؛ پیکیره مطالعه‌شده: داستان رستم و چنگش»، دو‌فصلنامه زبان و ادبیات فارسی، سال 27، شماره 86، صص 150-127.
    6. منشی‌زاده، مجتبی و لیلا الهیان (1394). «بررسی سبک‌‏شناختی فعل در گلستان؛ متأثر از حوزۀ تعلیمی آن با رویکرد نقش‌گرای نظام‏ مند»، جستارهای زبانی، دوره 6، شماره 6، صص 279-259.
    7. وفایی، عباسعلی؛ داوود اسپرهم؛ رقیه کاردل ایلواری (1396). «بررسی انسجام و روابط واژگانی در داستان گیومرت»، متن‌پژوهی ادبی، شماره 73، صص 52-29.

    ج) پایان­ نامه

    1. امامی‌شوشتری، مریم (۱۳۹۱). بررسی ویژگی‌های ‌ایرانی و انیرانی در بخش پهلوانی شاهنامه با رویکرد زبان‌شناسی نقش‌گرا. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد ادبیات فارسی به راهنمایی سهیلا صلاحی‌مقدّم. تهران: دانشگاه الزّهرا.

    د) لاتین

    1. Afrianto, L. M. I., & Seomantri, Y. S. (2014). Transitivity Analysis on Shakespeare’s Sonnets. IOSR Journal of Humanities and Social Science, 19(1), 78–85.
    2. Ammara, U., Yasmin Anjum, R. & Javed, M. (2019). A corpus-based Halliday’s Transitivity analysis of ‘To the Lighthouse’, Linguistics and Literature Review, 5 (2): 139-162.
    3. Bloor, T., Bloor, M. (2004). The functional analysis of English. London: Arnold.
    4. Coffin, C., & Donohue, J. P. (2012). Academic Literacies and systemic functional linguistics: How do they relate? Journal of English for Academic Purposes, 11(1), 64–75.
    5. Cunanan, B. T. (2011). Using transitivity as a framework in a stylistic analysis of Virginia Woolf’s Old Mrs. Grey. Asian EFL Journal. Professional Teaching Articles, 54, 69-79.
    6. Downing, A. & Locke, P. (2006). English Grammar: A University Course: 2nd Edition. New York: Routledge.
    7. Flowerdew, J. (2013). Discourse in English language education. Canada: Routledge.
    8. Gerot, L., Wignell, P. (1994). Making sense of functional grammar. Australia: Gerd Stabler.
    9. Halliday, M. A. K. & Hasan, R. (1985). Language, context and text: Aspects of Language in a social semiotic perspective. Geelong: Deakin University Press.
    10. Halliday, M. A. K. and Matthiessen. C. M. I. M. (2014). An introduction to functional Grammar (4th edition). London & New York: Routledge.
    11. Halliday, M.A.K. (1985). An introduction to functional linguistics. London: Edward Arnold.
    12. Sabbachat, A., Mahdi, S., Sumantri, Y. (2014). Material process in transitivity of the English clauses: A functional grammar approach. International Journal of Language Learning and Applied Linguistics World, 5(2), 70-79.
    13. Salsabil, S. (2014). A transitivity analysis of English texts in Bahasa Inggris When English Rings the Bell. M. A. Thesis: Yogyakarta State University.
    14. Sihura, M. (2019). Transitivity Process in Frozen Movie: A Study of Systemic Functional Grammar. International Journal of Systemic Functional Linguistics. 2(2), 79-85.
    15. SK, S. (2018). The epic structure and style of John Milton’s Paradise Lost: A critical study with particular reference to books I and II. International Journal of Information Movement, 2(6), 234-241.
    16. Thompson, G. (2014). Introducing Functional Grammar. London: Arnold.
کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی
دوره 23، شماره 53
مرداد 1401
صفحه 141-176

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار