تحلیل زبانی-کاربردشناختی یک نامه دیوانی بر مبناء آراء جورج یول (مطالعه موردی: نامه حشم تگین آباد)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

2 استادیار ادبیّات تطبیقی دانشگاه حکیم سبزواری

10.29252/kavosh.2022.17087.3118

چکیده

زبان به­ عنوان ابزاری کارآمد در تبادل پیوسته اندیشه، عاطفه و تجربه، شاخصه برجستة آدمی است؛ اهمّیّت بنیادین زبان در ایجاد فرآیند ارتباطی، باعث گردیده تا اجزای این پیکره نظام ­مند، از جهات گوناگون مورد پژوهش و مداقّة صاحب­ نظران عرصه زبان­شناسی قرار گیرد و لزوم تأمّل و تحقیق در کاربردشناسی زبان(Pragmatics)، گونه­ ای مهم از پژوهش ­های زبانی به ­شمار ­آید.
کاربردشناسی، بررسی مفاهیم بافتی و کاوش در معانی نامرئی ­ای است که گوینده/نویسنده قصد انتقال آن را دارد. در این میان، «نامه­های دیوانی» به دلیل برخورداری از نقشی ویژه، وظیفه­ ای خاص و گاه فوق­ العاده حسّاس، چنین تحلیلی را به خوبی برمی ­تابند؛ نامه­ هایی که به­ دلیل ویژگی­ های وجودی: اوضاع متمایز سیاسی، منازعات قدرت، تقابل طبقات اجتماعی و ... از یک­سو و از دیگرسو، مخاطبانی خاص، آثاری برجسته و قابل تأمّل محسوب می­شوند.
جستار پیش­رو با مبنا قراردادن نظریه­ های کاربردشناختیِ جورج یول (George Yule)، به بررسی یکی از برجسته ­ترین نامه ­های دیوانی، «نامه اعیان دولت غزنوی به سلطان مسعود» در کتاب تاریخ بیهقی می­ پردازد و پیام­ های ضمنی و کنش­ های گفتاری این نامه شگفتِ دیوانی را مورد بررسی و تحلیل قرار می ­دهد؛ نامه ­ای که نویسندگان آن با هوشمندیی سزاوار ستایش، در مسیر القای درون‌مایة متن، گزاره­ ها را به­ گونه­ ای درخور توجّه، هوشمندانه و دقیق به­ کار می­ گیرند. پی­بردن به پیام­ های آشکار و پنهان این نامه، از آن­رو برخوردار از اهمّیّتی اساسی است که این راهبرد، نه ­تنها نمایانگر ساختار قدرت و مناسبات اجتماعی و انسانی که بازتاب­ دهنده کوشش پنهان نویسندگان این نامه در تغییر وضعیت موجود سیاسی است. پژوهش حاضر می­ تواند به­ مثابه دریچه ­ای روشن برای درک برخوردی ویژه با گونه ­ای خاص از متون ادبی، «نامه ­های دیوانی» به­ کار آید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Lingu-Paradigmatic Approach to The Retinue of Tagin-Abad’s Letter Based on George Yule’s Theory

نویسندگان [English]

  • Abolghasem Rahimi 1
  • Mahdi Rahimi 2
1 Assistant professor, Department of Persian Language and Literature, Hakim Sabzevari University
2 Assistant Professor of Comparative Literature at Hakim Sabzevari University
چکیده [English]

Language as an effective tool in the continuous exchange of thought, emotion and experience is a prominent feature of man. The fundamental importance of language in creating the communication process has caused the components of this systematic body to be researched and studied by experts in the field of linguistics from various angles, and the need for research in the application of pragmatics is an important form of linguistic research. Pragmatics is the study of co- text meaning and the exploration of invisible meanings that the speaker / writer intends to convey. In the meantime, "court letters" stand such an analysis well because they sometimes find special, extraordinary, and sensitive tasks; Letters that, because of their existential characteristics, such as distinct political conditions, power struggles, areas of confrontation between social classes, specific audiences, and the like, are considered outstanding and thought-provoking works. Based on the pragmatic theories of Yule, the present article examines one of the most prominent court letters, "Letter from the nobles of the Ghaznavid state to Massoud " in Tarikh Beyhaqi, and examines the implicative message and speech acts of this letter. Realizing the overt and covert messages of this letter is crucial because this strategy not only reflects the power structure and social and human relations that reflect the hidden efforts of the authors in changing the current political situation. The present study can be used as a window to understand the special treatment of certain types of literary texts, "court letters".

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pragmatics
  • Invisible meaning
  • Speech Acts
  • George Yule
  • Court letters

مراجع

  1. الف) کتاب­ها

    1. باقری، مهری (1371)، مقدّمات زبان‌شناسی، چاپ دوم، تبریز، دانشگاه تبریز.
    2. بیرو، آلن (1370)، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمة باقر ساروخانی، چاپ دوم، تهران، کیهان.
    3. بی­نیاز، فتح­الله (1392)، درآمدی بر داستان­نویسی و روایت‏شناسی، چاپ چهارم، تهران، افراز.
    4. بیهقی، ابوالفضل (1383)، تاریخ بیهقی، تصحیح علی­اکبر فیّاض، به‏اهتمام محمّدجعفر یاحقی، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد.
    5. حدّاد، حسین (1392)، زیر و بم داستان، تجربه‏های نویسندگان ایران و جهان، تصحیح و بازنویسی محمّد حنیف، تهران، عصر داستان.
    6. خاقانی، افضل­الدّین بدیل بن­علی (1362)، منشآت خاقانی، تصحیح و تحشیة محمّد روشن، تهران، کتاب فرزان.
    7. خوافی، ابوالقاسم شهاب­الدّین (1357)، منشاء­الانشاء، به کوشش رکن­الدّین همایون فرخ، تهران، دانشگاه ملّی.
    8. دهخدا، علی­اکبر (1363)، امثال و حکم، جلد دوم، چاپ ششم، تهران، امیرکبیر.
    9. رجایی، محمّدخلیل (1359)، معالم­البلاغه در علم معانی و بیان و بدیع، چاپ سوم، شیراز، دانشگاه شیراز.
    10. سنایی، مجدود بن­آدم (1362)، مکاتیب سنایی، به ‏اهتمام و تصحیح نذیر احمد، تهران، فرزان.
    11. شمیسا، سیروس (1392)، بیان، چاپ دوم از ویراست چهارم، تهران، میترا.
    12. صفوی، کوروش (1383)، درآمدی بر معنی‏شناسی، چاپ دوم، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
    13. فرشیدورد، خسرو (1375)، جمله و تحوّل آن در زبان فارسی، تهران، امیرکبیر.
    14. فردوسی، ابوالقاسم (1389)، شاهنامه، به کوشش جلال خالقی­مطلق، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
    15. فرای، ر. ن. (1379)، تاریخ ایران، از فروپاشی دولت ساسانیان تا آمدن سلجوقیان، ترجمة حسن انوشه، چاپ سوم، جلد چهارم، تهران، امیرکبیر.
    16. فروزانفر، بدیع­الزّمان (1376)، احادیث و قصص مثنوی، تهران، امیرکبیر.
    17. کول، کریس (1384)، کلید طلایی ارتباطات، ترجمة محمّدرضا آل­یاسین، چاپ چهاردهم، تهران، هامون.
    18. گردیزی، ابوسعید عبدالحیّ (1363)، تاریخ گردیزی، به تصحیح و تحشیة عبدالحی حبیبی، تهران، دنیای کتاب.
    19. گیدنز، آنتونی (1386)، جامعه­شناسی، ترجمة حسن چاوشیان، تهران، نشرنی.
    20. مشکور، محمّدجواد (1372)، فرهنگ فِرَق اسلامی، چاپ دوم، مشهد، آستان قدس رضوی.
    21. میرصادقی، جمال (1367)، عناصر داستان، چاپ دوم، تهران، شفا.
    22. میلر، جرالدر (1368)، ارتباط کلامی؛ تحلیل معانی و بیان، ترجمة علی ذکاوتی قراگوزلو، تهران، سروش.
    23. همایی، جلال­الدّین (1379)، معانی و بیان، به کوشش ماه دخت بانو همایی، تهران، هما.
    24. یول، جورج (1383)، کاربردشناسی زبان، ترجمة محمّد عموزاده و منوچهر توانگر، تهران، سمت.

    ب) مقاله­ها

    1. ابن­الرسول، سیدمحمّدرضا و دیگران (1391)، «معانی غیرمستقیم جملات پرسشی از دیدگاه کاربردشناسی زبان و بلاغت عربی»، فصلنامة پژوهش­های زبان و ادبیات تطبیقی، د3، ش 3، صص 1-25.
    2. عربی، موسی و مریم اشراق­پور (1398)، «تحلیل کاربردشناسی خطبة امام حسن (ع) در باب صلح»، ادب عربی، س 11، ش 2، صص 167-186.
    3. حجتی­زاده، راضیه (1394)، «بوطیقای کاربردشناختی شباهت­ها و تفاوت­های علم معانی (بلاغت) و نظریۀ کاربردشناسی زبانی»، مطالعات نظریه و انواع ادبی، س 1، ش 1، صص91-115.
    4. درخشان، علی و فرزانه شکی (1399)، «تأثیر روش آموزش کاربرد­شناسی تشریحی و تلویحی بر درک کنش­های گفتاری معذرت­خواهی و امتناع در بین دانشجویان زبان انگلیسی سطح متوسط»، زبان­پژوهی، د 12، ش 35، صص 151-175.
    5. فتحی مظفری، رسول و دیگران (1396)، «کاربردشناسی معانی ارجاعی واژگان در فرایند ترجمه نهج­البلاغه»، مطالعات ترجمه قرآن و حدیث، د 4، ش 7، صص 95-123.
    6. مقدسی­نیا، مهدی و سیدعلی سلطانی (1393)، «کاربرد­شناسی زبان و ساز و کارهای ادب ورزی در برخی ادعیه شیعه»، جستارهای زبانی، د 5، ش 5، صص 207-228.
    7. میرحاجی، حمیدرضا و دیگران (1390)، «کاربرد­شناسی اصل تعادل ترجمه­ای واژگان»، ادب عربی، د3 ، ش 2، صص 137-163.

    ج) پایان­نامه

    1. بهرامی، فاطمه (1388)، بررسی جنبه­های دستوری و کاربردشناختی پدیدة اشاره در زبان فارسی، پایان­نامة کارشناسی ارشد، به راهنمایی دکتر محمّد عموزاده، دانشگاه اصفهان.
    2. عالیشاه، مجتبی (1388)، بررسی کاربردشناسی ضرب المثل­ها در زبان فارسی، پایان­نامة کارشناسی ارشد، به راهنمایی دکتر محمّد عموزاده، دانشگاه اصفهان.

    د) لاتین

    1. Hudson, Grover (2000), Essential Introductory Linguistics, Massachusetts, Blackwell.
    2. Leech, Geoffrey (1983), Principles of Pragmatics, Hariow, Longman.
    3. May, Jacob L (2001), Pragmatics, an Introduction, 2nd edition, Malden, Blackwell Publishing.
    4. Paltridge, Brian (2008, Discourse Analysis, London, MPG Books Ltd.
    5. Wardhaugh, Ronald (1990), An introduction to Socialinguistics. Oxford, Basil Blackwell Ltd.
    6. Yule, George (2006), The study of language, 3rd edition, Cambridge, Cambridge University Press.
کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی
دوره 23، شماره 53
مرداد 1401
صفحه 113-140

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار