معرفی متن مدایح حسینیه و بررسی مشخّصات سبکی برجسته آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

2 استادیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

10.29252/kavosh.2022.17594.3161

چکیده

فتحعلی‌شاه قاجار (1212-1250 ق.) با گردآوردن شاعران و ارج‌نهادن به ایشان، به احیای شعر دربار پرداخت. این کار سبب شد تا در زمان او، تذکره‌های مهمّی تألیف گردد و احوال و اشعار شاعران در این تذکره‌ها ثبت و ضبط شود. از تذکره‌های مهمّ این دوره که هنوز به چاپ نرسیده و دربارة آن تحقیقات اندکی نیز انجام شده، تذکرۀ «مدایح حسینیه» نوشتۀ عبدالباقی اصفهانی (متوفی 1238 ق.) است. این کتاب تذکره‌ای عصری، ممدوحی (مناقبی) و محلّی است و به‌دلیل این ویژگی‌ها ارزش تاریخی ویژه‌ای دارد. همچنین نثر ادبی و موسیقایی آن نیازمند بررسی و تحلیل ادبی است.
هدف از این جستار، شناختن ارزش‌های تاریخی و محتوایی و ویژگی‌های ادبی این کتاب است. بدین منظور با روش تحلیلی‌-توصیفی و ابزار کتابخانه‌ای، به شناسایی و معرّفی نسخه‌های این کتاب و بررسی ارزش تاریخی و ویژگی‌های خاصّ فکری، زبانی، و ادبی آن پرداخته شده است.
بر اساس بررسی‌های این جستار، مدایح حسینیه به‌دلیل توجه ‌به گونۀ غالب شعر شاعران و نیز بیان شرح حال شعرای گمنام و اطّلاعات منحصربه‌فرد از زندگی آنان و نیز به‌دلیل ارائۀ نمونه‌های مفصل شعری از آنان، از نظر تاریخ ادبیّات ارزشمند است؛ همچنین، به‌علّت بسامد بالای سجع‌پردازی­ها و قرینه‌سازی‌های لفظی و نیز کاربرد فراوان ترکیبات خلّاقانه و صورت‌های تشبیهی و استعاری، ارزش‌های ادبی چشمگیری دارد. بر همین اساس، تصحیح و چاپ این کتاب ضرورت دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Introducing the Text of Madayeh- Hosseinieh's and praises and its outstanding stylistic features

نویسندگان [English]

  • Reza Bahramitorbati 1
  • Farzad ghaemi 2
1 PhD student of Persian language and literature at Ferdowsi University of Mashhad
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature at Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

Abstract

Fath-Ali Shah Qajar revived the poetry of the court by gathering poets and paying homage to them. This caused important memoirs to be written in his time and the poets' moods and poems to be recorded in these memoirs. One of the important memoirs of this period, which has not been published yet and little research has been done on it, is the memoirs of Madayeh--Hosseinieh written by Abdolbaqi Isfahani ). This book is a centurial, praiseworthy and local memoir and has a special historical value because of the mentioned features. Also, its literary and musical prose needs literary study and analysis. The purpose of this article is to know the historical and content values and literary features of this book. For this purpose, descriptive-analytical method and library tools have been used to identify and introduce the copies of the book and to study its historical value and special intellectual, linguistic, and literary features.
According to the reviews of this article, this book is valuable in terms of the history of literature due to its attention to the predominant form of poets' poetry, as well as the expression of the memoirs of anonymous poets and unique information about their lives, as well as its detailed poetic examples; It also has special literary values due to its high frequency of rhyming and verbal symmetry, as well as its extensive use of creative combinations and metaphorical and metaphorical forms. Accordingly, it is necessary to correct and publish this book.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abdolbaqi Esfahani
  • Madayeh- Hosseinieh
  • Manuscript
  • Literary style
  • Linguistic style
  1. الف) کتاب ­ها

    1. قرآن کریم.
    2. آرین‌پور، یحیی (1387)، از صبا تا نیما: تاریخ 150 سال ادب فارسی. تهران: علمی و فرهنگی.
    3. گرجی‌نژادتبریزی، احمد (اختر) (1343)، تذکره اختر. به کوشش عبدالرسول خیام­پور. بی نا. تبریز.
    4. اصفهانی، عبدالباقی. مدایح حسینیه (نسخۀ خطی)، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران. اهدایی جلال‌الدّین همایی. به شمارۀ ثبت 2969.
    5. _________ مدایح حسینیه (نسخۀ خطی)، کتابخانۀ مجلس شورای ملی. به شمارۀ ثبت 4/556.
    6. _________ مدایح حسینیه (نسخۀ خطی)، کتابخانۀ مجلس سنا (کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی). به شمارۀ ثبت 7987.
    7. _________ مدایح حسینیه (نسخۀ خطی)، کتابخانۀ سلیمانیه (ترکیه). به شمارۀ ثبت 2903.
    8. براون، ادوارد (1375)، تاریخ ادبیّات ایران؛ از صفویه تا عصر حاضر. ترجمۀ بهرام مقدادی. تهران: مروارید.
    9. بهار، محمّدتقی (1386)، سبک‌شناسی، چاپ نهم. تهران: امیرکبیر.
    10. تجلیل، جلیل (1390)، معانی و بیان، چاپ دوم (ویراست دوم). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
    11. خاوری‌شیرازی، فضل‌الله بن عبدالنبی (1380)، تاریخ ذوالقرنین. به تصحیح ناصر افشان‌فر. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    12. خطیبی، حسین (1366)، فن نثر در ادب پارسی. تهران: زوار.
    13. خورموجی، محمّدجعفر (1344)، تاریخ قاجار؛ حقایق­الاخبار ناصری، تصحیح حسین خدیوجم. تهران: زوار.
    14. دنبلی، عبدالرزاق (1343)، تذکرۀ نگارستان دارا. به کوشش عبدالرسول خیام‌پور. تبریز.
    15. _________ (1349)، تجربةالاحرار و تسلیةالابرار. به تصحیح حسن قاضی‌طباطبایی. تبریز: موسسۀ تاریخ و فرهنگ ایران.
    16. دیوان‌بیگی‌شیرازی، سیداحمد (1364)، تذکرۀ حدیقةالشعرا. به تصحیح عبدالحسین نوایی. تهران: زرین.
    17. رستم‌الحکما، محمّدهاشم (1382)، رستم‌­التواریخ. به تصحیح میترا مهرآبادی. تهران: دنیای کتاب.
    18. شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا (1370)، صور خیال در شعر فارسی. چاپ چهارم. تهران. آگاه.
    19. شمیسا، سیروس (1390الف)، بیان، ویراست چهارم. تهران: میترا.
    20. _________ (1390ب)، نگاهی تازه به بدیع. ویراست سوم. چاپ چهارم. تهران: میترا.
    21. _________ (1378)، سبک‌شناسی نثر. چاپ سوم. تهران: میترا.
    22. _________ (1397)، تاریخ تطور نثر فارسی. چاپ دوم. تهران: سمت.
    23. طبیب‌اصفهانی، میرزاعبدالباقی (1376)، دیوان طبیب اصفهانی به انضمام رساله‌ای در شرح حال و زمانۀ شاعر. به تصحیح مجتبی برزآبادی‌فراهانی. تهران: کتاب‌فروشی سنایی.
    24. فتوحی، محمود (1391)، سبک‌شناسی: نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها. تهران: سخن.
    25. قاجار، محمودمیرزا (1346)، سفینةالمحمود. به تصحیح عبدالرسول خیام‌پور. تبریز: مؤسسۀ تاریخ و فرهنگ ایران.
    26. گروسی، فاضل‌خان (1376)، تذکرۀ انجمن خاقان. با مقدّمه توفیق سبحانی. تهران: روزنه.
    27. گلچین‌معانی، احمد (1363)، تاریخ تذکره‌های فارسی. تهران: کتابخانۀ سنایی.
    28. مهدوی، مصلح‌الدین (1386)، اعلام اصفهان. به تصحیح غلامرضا نصراللهی. اصفهان: سازمان فرهنگی-تفریحی شهرداری اصفهان.
    29. نواب‌شیرازی، حاج‌علی‌اکبر (1371)، تذکرۀ دلگشا. به تصحیح منصور رستگارفسایی. شیراز: نوید شیراز.
    30. نواب‌طهرانی، مهدی (1376)، دستورالاعقاب. به تصحیح علی آل‌داود. تهران: تاریخ ایران.
    31. هدایت، رضا‌قلی‌خان (1382)، مجمع­الفصحاء. به کوشش مظاهر مصفا. چاپ دوم. تهران: امیرکبیر.
    32. هدایت، محمود (1353)، تذکرۀ گلزار جاویدان. تهران: زیبا.
    33. همایی، جلال‌الدین (1370)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، چاپ هفتم، تهران: هما.

    ب) مقاله ­ها

    1. شفیعیون، سعید (1393)، «گذری دیگرگون بر تذکره‌های ادبی: بحثی درباب گونه‌شناسی تذکره‌های ادبی و ارائۀ طرحی برای تقسیم‌بندی آن‌ها». فنون ادبی. سال 6، شمارۀ 2 (پیاپی 11)، ص85-104.